Nguyễn Trãi Đề Thư
gửi quan quân nhà Minh
7. Thư gửi quan quân giữ thành Bắc Giang
Thư ngỏ với tướng hiệu, quan viên, lính tráng trong thành Bắc Giang.
Ta nghe người có bắc nam nhưng đạo không kia khác, nhân dân quân tử, chẳng phải là riêng ở một nơi nào. Nước An Nam ta, tuy xa xăm ở cõi Lĩnh Ngoại, nhưng vẫn có tiếng là một nước thi thư, những bậc người tài thức trí mưu, không đời nào là không sờn có. Bởi vậy phàm những công việc ta làm hết thảy đều noi theo lễ nghĩa, trên ứng với trời, dưới thuận với người.
Dạo trước quan tổng binh Thành sơn hầu từ sau trận thua ở Ninh Kiều, có sai người đưa thư ước sự hoà giải. Ta nên muốn hết lòng kính thuận với triều đình, dưới muốn gỡ nạn can qua cho hai nước, cho nên nhất nhất nghe cả. Hắn lại khuyên ta dâng biểu cầu phong, bảo sau khi đệ biểu lập tức lui quân. Vậy mà biểu đã đi rồi, quân vẫn không lui, lại còn bồi đắp rào luỹ, sửa sang khí giới, tự lấy thế làm đắc kế, bội ước thất tin đến vậy là cùng. Nay các nơi Thanh Hoá, Diễn Châu, quân thủ vệ đã đều đến hết cả đây, phàm vợ con tài vật của họ, không hề bị suy suyển mảy may nào cả. Ta nghĩ cái kế hơn hết của lũ ngươi bây giờ không gì bàng ra khỏi thành, cùng quan Đốc quân họ Sài quyết việc về để khỏi chết uổng mấy ngàn tính mệnh ở trong thành.
Ta thường xem những việc đắt thất của người xưa, như Bạch Khởi nước Tàu, Hạng Võ nước Sở, giết kẻ đã hàng và bội ước. Ta quyết không khi nào lại làm như thế: các người nên cứ khoan tâm, đừng nghi ngờ mà hỏng việc. Ngươi nếu bảo thành cao hào sâu, lương thực lại nhiều, thì như Thanh Hoá, Nghệ An các thành, thành không phải không cao, hào không phải không sâu, lương không phải không nhiều, binh không phải không mạnh, mà quan Đô đốc Sái, quan không phải không to, trí không phải không sáng, cũng còn phải tuỳ thời đạt biến, để giữ toàn tính mệnh cho mấy vạn người: vậy mà lũ ngươi lại còn muốn giữ lời bàn hư để mang lấy vạ thực, há chẳng cũng lầm lắm ư?
Vả ta xem nước ngươi hiện nay, trong có mối nguy biến tường vách, ngoài có kẻ cường địch Bắc Nguyên, hoàng trùng đại hạn luôn năm, giặc cướp nổi như ong vấy, cái cơ táng loạn, há chẳng đủ biết trước rồi sao. Bậc trí giả thường biết trước từ khi việc chưa đến nơi, cớ sao lũ ngươi lại kiến cơ một cách muộn màng mà cố muốn tự khổ như vậy. Lũ ngươi nếu chịu ra ngoài thành cùng ta hoà thân, ta sẽ coi các ngươi như tình anh em ruột thịt, chẳng những là bảo toàn vợ con tính mệnh mà thôi. Nếu không như vậy thì tuỳ lòng các ngươi, chỉ trong sớm tối sẽ gặp nhau chẳng lâu lai gì. Đến lúc bấy giờ, các ngươi có hối lại cũng không kịp nữa, các ngươi nên nghĩ kỹ.
8. Thư gửi quan quân giữ thành Tam Giang
Thư ngỏ cùng tướng hiệu quan viên lính tráng trong thành Tam Giang.
Chỗ đáng quà của người quân tử là ở chỗ thức thời đạt biến, lượng sức liệu mình. Nay có kẻ lấy quả trứng chim để chống với núi Thái, lấy càng bọ ngựa để cản lại bánh xe, mà tự cho là sức có thừa tưởng cũng tự ngu quá lắm. Lũ ngươi lấy một số vài ba trăm quân, giữ mảnh cô thành để cùng ta đối kháng, phỏng có khác gì như thế? Thử nghĩ thành trì của các ngươi, cao sâu không thấm với thành Nghệ An, lương thực của các ngươi, đầy đủ sao được bàng thành Diễn Châu, mà quân vũ dũng cảm tự lại lấy đâu được nhiều như quân Diễn, Nghệ, quan tước của các ngươi, lại không lớn bàng Sái đô đốc. Nay Diễn, Nghệ, Thuận Hoá, Tân Bình, Trấn Giang, các xứ, quân giữ thành đều đã mở cửa ra hàng. Dưới cây bồ đề ở bến nay (bến bồ đề) Sái đô đốc đã định ngày rút quân về kinh, phàm những quan quân và vợ con tài sản, đều không bị phạm đến mảy may nào cả. Vậy mà lũ ngươi còn cứ mê lú, không chịu tính xa, sao mà kiến cơ một cách chậm muộn vậy?
Các tướng sĩ của ta ai cũng đều hăm hở muốn phá vào thành, nhưng ta nghĩ thương số người vô tội ở trong thành, vì các ngươi mà bị vạ lây, tiếng trống nổi lên, ngọc đá không còn phân biệt, bởi vậy viết mấy dòng chữ này gởi đến.
(Nguyễn Trãi, Quân trung từ mệnh tập)
