Bia Vĩnh Lăng
Duy hiệu Thuận Thiên năm thứ sáu, là năm Quý Sửu tháng 8 nhuận, ngày 22, đức Thái Tổ Cao hoàng đế chầu Trời. Tháng 10 năm ấy, ngày 23, táng ở Vĩnh Lăng, thuộc Lam Sơn.
Nhà vua, họ Lê húy Lợi.
Tằng tổ húy Hối, là người phủ Thanh Hóa. Từng có một ngày đến chơi Lam Sơn, thấy các chim bay hàng đàn, liệng quanh ở dưới núi Lam Sơn, như vẻ đông người hội họp, liền nói rằng: “Chỗ này tốt đây!”, nhân dời nhà đến ở. Ba năm mà gây nên sản nghiệp; con cháu ngày một đông; tôi tớ ngày một nhiều. Việc dựng nước, mở đất, thực gây nền từ đó. Từ đó đời đời làm chúa một phương.
Hoàng tổ húy Đinh, nối được nghiệp nhà, để kế chí người trước, có dân đến hơn nghìn người.
Hoàng tổ tỷ họ Nguyễn, rất có nết hiền, sinh hai con: trưởng là Tòng, thứ là Khoáng, ấy là Hoàng khảo của nhà vua: hòa nhã, hiền lành, vui vẻ, thích làm việc thiện, chiêu đãi khách khứa. Dân ở cõi bên, coi cũng như một nhà. Vì thế không ai không cảm ngài vì ơn đức và phục ngài vì nghĩa khí.
Hoàng tỷ họ Trịnh, húy là Thương, chăm chỉ đạo đàn bà; buồng the hòa thuận, nhà ngày càng thịnh. Sinh ba con: cả là Học, giữa là Trứ, út là nhà vua. Ông cả chịu cơ nghiệp của ông cha truyền lại, không may ngắn số.
Nhà vua nối nghiệp ông cha rất là kính cẩn. Tuy gặp thời loạn lớn, mà chí càng bền. Lẩn dấu vào núi rừng, chăm nghề cày cấy. Bởi ngài giận quân giặc cường bạo lấn hiếp, nên càng chuyên tâm về các sách thao lược. Khánh kiệt của nhà, hậu đãi khách khứa.
Năm Mậu Tuất, bắt đầu họp tập quân nghĩa, đóng đồn trên sông Lạc Thủy. Trước sau gồm hai mươi mấy trận đánh, đều đặt mai phục, dùng kỳ binh, lánh quân hăng, lừa lúc mệt, lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh.
Năm Bính Ngọ, đánh ở Tốt Động (giờ thuộc Hà Đông), được lớn. Bèn tiến lên vây Đông Đô (Hà Nội).
Năm Đinh Vị, quân cứu viện của giặc là An viễn hầu Liễu Thăng đem mười vạn quân từ Quảng Tây tiến sang; Kiềm quốc công là Mộc Thạnh đem năm vạn quân từ Vân Nam tiến sang. Một trận đánh ở Chi Lăng, Liễu Thăng nộp đầu; chém quân giặc hơn vài vạn; bắt sống được tướng giặc là lũ Thôi Tụ, Hoàng Phúc hơn ba trăm người; quân lính hơn ba vạn đứa. Đem tờ sắc cùng binh phù bắt được của Liễu Thăng đưa sang cho quân Vân Nam. Mộc Thạnh thấy thế, đem quân đêm trốn. Nào chém đầu, nào bắt sống, không thể xiết chép. Khi ấy trấn thủ ở thành Đông Quan là bọn Thành sơn hầu Vương Thông, trước đã cùng quân ta giảng hòa chưa quyết, đến bây giờ xin ra thề ở trên sông Nhị Hà. Các kẻ trấn thủ thành trì mọi nơi đều mở cửa ra hàng.
Phàm những quân giặc bắt được, cùng lính đầu hàng ở các thành gồm hơn mười vạn đứa, nhất thiết đều tha về. Đường thủy đưa cho hơn năm trăm thuyền hiệu. Đường bộ cấp cho lương ăn cùng phu gánh. Răn bảo quân sĩ, mảy may không xâm phạm một chút nào. Hai nước từ đó thông sứ hòa hảo. Nam, Bắc yên việc. Mang Lễ, Ai Lao, đều vào bản đồ. Chiêm Thành, Đồ Bà, vượt bể đến cống.
Nhà vua dậy sớm, ăn trưa, gồm sáu năm mà trong nước thịnh trị. Tới nay băng.
Thuận Thiên năm thứ sáu, Quý Sửu, tháng 10, ngày lành, Vinh Lộc đại phu Nhập nội hành khiển, Chủ việc ba quân, tôi là Nguyễn Trãi phụng sắc soạn.
Hàn lâm viện đãi chế, tôi là Vũ Văn Phỉ phụng viết.
