Nguyễn Trãi Đề Thư
gửi Phương Chính
1. Thư trả lời Phương Chính
Bảo cho phường giặc dữ Phương Chính rõ: Đạo làm tướng, lấy nhân nghĩa làm gốc, trí dũng làm cành. Nay lũ bây chỉ chuyên lừa dối, giết hại những kẻ vô tội, hãm người ta vào đất chết chẳng động lòng thương, trời đất không dung, thần người đều giận. Bởi thế quanh năm đi chinh chiến hằng đánh hằng thua. Vậy mà không biết tự sửa lỗi, đi bới hôi ra nữa, sau này hối lại còn kịp nữa sao! Huống nay nước xuân mới nhóm, lam chướng càng dày, thế không thể chịu đựng lâu được. Vậy mà lũ bây tay cầm đại binh, lữa lần không tiến khiến quân sĩ nhuốm phải lam chướng mà chết, đó là tội lỗi của ai? Binh pháp nói rằng: "Bậc nhân giả lấy yếu trị mạnh, bậc nghĩa giả lấy ít địch nhiều”. Nay lũ bây muốn đánh nhau thì nên tiến binh vào cùng ta quyết sống mái một phen, đừng nên dùng dằng để khổ cho hai quân nữa.
2. Lại trả lời Phương Chính (đòi đánh ở đồng bằng)
Bảo cho phường giặc dữ Phương Chính rõ: Xưa nay người giỏi dụng binh không chỗ nào hiểm cũng không chỗ nào không hiểm, không chỗ nào dễ cũng không chỗ nào không dễ, được thua là ở tướng, chứ có phải ở địa thế hiểm với dễ đâu. Vào chỗ hiểm mà đấu, như hai hổ đấu nhau trong cái hang không, khéo chọi thì thắng, vụng chọi thì bại. Cho nên đất không có hình thường nhất định, chiến không có thế thường nhất định, có gì phân biệt hiểm với dễ đâu! Lũ bây nếu không lui, thì hãy dẫn binh vào mà quyết chiến.
3. Lại gởi cho Phương Chính
Bảo cho phường giặc dữ Phương Chính rõ: Ta nghe bậc danh tướng, quà nhân nghĩa mà dễ quyền mưu. Lũ bây thì quyền mưu cũng còn chẳng đủ, huống nói gì nhân nghĩa. Ngày xưa thư bây gởi đến cho ta, thường cười ta náu núp ở chỗ núi rừng, không dám ra giao đấu ở đồng bằng đất phẳng. Nay ta đã đến đây, ngoài thành Nghệ An đều là chiến trường cả, bây bảo đó là núi rừng hay là đồng bằng? Bây đóng kín cửa thành ngồi xó trong ấy, có khác gì một mụ già không? Ta e lũ bây không trốn đâu khỏi được cái nhục khăn yếm.
4. Lại trả lời Phương Chính
Bảo phường giặc dữ Phương Chính: Phàm đồ việc lớn, lấy nhân nghĩa làm gốc; nên công lớn, lấy nhân nghĩa làm đầu. Chỉ có nhân nghĩa vẹn toàn thì công việc mới trôi chảy được. Nước bây nhân việc họ Hồ lỗi đạo, mượn cái danh "thương dân đánh tội” để thoả cái thực "cướp của giết người", lấn chiếm bờ cõi ta, hiếp đáp sinh dân ta, nặng thuế, nghiêm hình, bòn gio đãi sạn, dẫu kẻ tiểu dân ở trong chỗ thôn cùng ngõ hẻm, cũng không được yên thân mà sống, nhân nghĩa mà như thế ư? Nay dân oán thần giận, nước bây lại gặp đại tang (Minh Nhân Tông), như thế mà không biết xét mình đổi lỗi, lại còn kéo dài mãi việc binh cách ở phương xa, khiến quân lính phơi thây, nhân dân lầm cát. Ta e mối lo của Quà thị không ở ấp Chuyên Du mà sẽ xảy ra ngay bên kẽ vách.
(Nguyễn Trãi, Quân trung từ mệnh tập)
